OPINIE: "Ja, ik geloof in een stille meerderheid"
Dit is het tweede opiniestuk van Berlaars gemeenteraadslid Brend Van Ransbeeck. Het opiniestuk gaat over het gepolariseerde debatklimaat op sociale media over de komst van een tijdelijk noodopvangcentrum voor 750 vluchtelingen in Berlaar.
Onlangs ontving ik een bericht van een Berlaarnaar op mijn persoonlijk profiel op Facebook. Enkele fragmentjes van wat hij schreef:
Bij deze wou ik u maar even laten weten dat ik u bewonder voor hoe kalm u kan blijven in heel het asielzoekers debat, wel... in hoeverre men dit een debat kan noemen.
[...] u bent één van de weinige (of zelfs de enigste) politici die steeds de moeite doet om zijn standpunt uit te leggen. Ik ben zelf een groot voorstander van een openlijk debat. Zolang er een fatsoenlijk debat is, staat de deur op een kier voor een compromis, is mijn mening.
Ik ben eerlijk gezegd geschokt door de vele negatieve (en vaak erg racistische) reacties die deze dagen te lezen zijn op de Berlaarse Facebook pagina's [...]. Nu lees ik wel hier en daar reacties van dorpsgenoten op de racistische bagger die anderen online plaatsen, en dat geeft hoop, het doet vermoeden (hopen) dat er een stilzwijgende massa is die anders denkt dan die brulboeien die het hoge woord voeren op sociale media.
[...] Enfin, ik wou maar even kwijt dat ik (en ik veronderstel samen met mij nog vele andere Berlarenaren) [...] uw inzet op sociale media erg apprecieer, en wou u even een hart onder de riem steken voor al die bagger dat u over u krijgt.
Dit bericht heeft me enorm deugd gedaan. Het is een van de weinige keren dat gematigdheid expliciet bijval krijgt. Vele mensen die denken zoals de schrijver van dit bericht en proberen het gesprek over dit thema op een propere manier proberen aan te gaan. Tevergeefs worden zulke matige berichten overstelpt door boertige of ronduit racistische reacties van een beperkt groepje luide roepers (of harde typers?). Zij voelen zich superieur in hun denk- en wereldbeeld, net omdat ze nauwelijks andersdenkenden of "dissidente" meningen tegenkomen op online platformen, waardoor ze de indruk krijgen dat de hele wereld op dezelfde manier denkt. Niets is minder waar.
Ik geloof in die stille meerderheid die zichzelf op de achtergrond houdt. Wij die moed verliezen door de tweestrijd tussen zij die zwart-wit denken enerzijds en de genuanceerde stem in de complexe discussie anderzijds. Ik pleit voor een anti-toxisch debatklimaat en vrije meningsuiting voor iedereen, zonder persoonlijke bedreigingen. Iedereen heeft recht op een mening, ook de stille meerderheid die niet happig is om zich te begeven op gevaarlijk digitaal terrein.
Sociale media en algoritmes
Dat het algemene debatklimaat de laatste jaren erg verdeeld is, daar hoeven we niet over te discussiëren. De kerncentrales, elektrische wagens, de gas- en elektriciteitsprijzen en de gedaalde koopkracht, de woningmarkt, ... zijn thema's die sterk leven. En de meningen daarover zijn enorm verdeeld. Twee grote kampen, pro en contra, lijken zich niet in het standpunt van het andere kamp te kunnen vinden. Een gulden middenweg blijkt niet te bestaan.
De rol van sociale media hierin valt niet te ontkennen. Sociale media werken namelijk op basis van algoritmes. Zulke algoritmes kunnen worden beschreven als eindige reeksen instructies om vanuit een gegeven begintoestand een doel te bereiken. Algoritmes zijn niet meer weg te denken in de huidige digitale samenleving: het scherm van je smartphone licht automatisch op wanneer er veel licht is via algoritmes; worden verkeersstromen gemonitord op basis van algoritmes; wordt het aanvragen van een verzekering met algoritmes verwerkt, enzovoort.
Waarom zijn algoritmes belangrijk op sociale media? Omdat de inhoud die je te zien krijgt op Facebook en het internet persoonlijk gemaakt wordt, zodanig dat je langer scrolt op je scherm. Voor adverteerders is dit interessant, want zo worden producten en diensten via advertenties enkel aan specifieke doelgroepen getoond. Ook gewone content, zoals politieke boodschappen of filmpjes, kom je tegen op basis van jouw duimpjes. Samengevat: wat jij tegenkomt op je tijdlijn op Facebook en Instagram, verschilt van wat anderen te zien krijgen.
Dit houdt risico's in. Zo kom je enkel in contact met meningen die dezelfde zijn als de jouwe en ontwikkel je de illusie dat iedereen denkt zoals jij. Dit fenomeen heet filter bubbles, een bubbel van hetzelfde soort informatie waarin je als gebruiker als het ware vast zit. Dit werkt polarisatie en verdeeldheid in de hand. Ook ik krijg amper inhoud van N-VA en Vlaams Belang te zien, net omdat ik gretig posts van Groen bekijk en like. Het algoritme pikt dat op, en pusht meer berichten van Groen op mijn scherm. Jezelf bewust zijn van dit mechanisme is een eerste stap. Ermee aan de slag gaan een tweede.
Stille meerderheid en luide/harde minderheid
Om het bruggetje te maken met de orde van de dag in Berlaar: ik geloof in een stille meerderheid in Berlaar die niét tegen de komst is van een tijdelijk opvangcentrum voor vluchtelingen. Ondanks de vele bezorgdheden die errond leven, die zeer redelijk en terecht zijn, geven de luidste roepers in de Berlaarse Facebookgroepen de indruk dat iedereen tegen het opvangcentrum is. Net omwille van die zogeheten filter bubbles. En die luidste roepers zijn in de minderheid, maar gedragen zich als de dragers van de waarheid.
In al die jaren dat ik actief ben op sociale media en beheerder ben van Groen Berlaar, zie ik steeds diezelfde namen verschijnen. Mensen van extreemrechts signatuur - hoewel ze zichzelf liever omschrijven als "realisten" of als "partijonafhankelijk", de ironie - al dan niet met expliciete sympathieën voor de partij Vlaams Belang, of tenminste al voor hun ideeën. Je herkent hen aan het gebruik van de specifieke retoriek en jargon die terugkomen extreemrechtse leuzes, slogans en betogen.
Een kleine selectie van de reacties:
"Help eerst die Belgen die slachtoffer waren van die overstromingen." (merk op: het gebruik van het woord "Belg")
"Niet alleen de bedden zijn klaar, ook de traiteur komt langs. Zodat de alleenstaande mannen niets te kort komen."
"De verblijfplaatsen voor de eersterangsburgers zijn klaar; wij, de tweederangsburgers, zullen alles wel betalen."
"Is zien se als da volk op woensdag over de markt stroomt met hun losse pollekes"
"Ze liepen al rond in de Stationstraat. De buurt verkennen waar ze kunnen toeslaan om te pikken."
"Pak er een paar in huis zou ik zeggen"
"Wat jij daar gaat tegen komen is dat ze je gaan verkrachten en martelen. En ze laten je leven tot ze je beu zijn. In Afrika zeiden de blanken, er zijn hier dieren, en zwarte beesten."
En het gebruik van de clownemoji 
of de spauwemoji 🤮, niet te vergeten.
of de spauwemoji 🤮, niet te vergeten.De vertegenwoordigers van het Vlaamse volk. Natuurlijk blijven persoonlijke bedreigingen via sociale media niet uit:
"Sorry dat ik het zo zeg; het is ne dikke smeerlap!" [Je hoeft je niet te verontschuldigen als je het niet meent]
"Wij, Belgen moeten eerst gewerkt hebben (lees; plichten) om daarna op iets van uitkering RECHT te hebben. Die paljassen die gij verdedigd [met kennis van de dt-regels] leren dat NOOIT als mensen zoals gij hen altijd alles in de schoot legt."
"Ga ze toch ok een triestig manneke ze. Eigen volk eerst"
"Deze 'correct' links denkende nazaten van moedige voorouders moesten in de grond kruipen van schaamte."
"Slaap verder, groene jongen".
Verblinde extreemrechtse zielen deinzen niet terug om dissidenten meningen uit te roeien met zwaar geschut. Ze zijn niet in staat om op een fatsoenlijke manier het debat aan te gaan en accepteren geen andere meningen dan de hunne. Ja, als mens ben ik ook geschokt als ik bovenstaande reacties en scheldpartijen lees. Laat dat net de reden zijn om extra hard je mond open te trekken, want dan krijg je net wél bijval van de stille meerderheid, die van achter hun scherm steun verlenen.
Tot slot: het vreemde aan die luidste roepers is dat zij plots verstarren of hun mening verbloemen als zij diezelfde getypte bagger moeten uitspreken in jouw gezicht. Zeker als dat in het gezicht is van een vluchteling, of als er een RTV-microfoon onder de neus geduwd wordt. Dan smelt het grote zelfvertrouwen als sneeuw voor de zon. Nogmaals het bewijs dat de fora op internet altijd een extreme weerspiegeling is van de gematigde samenleving die niet op de barricades staan. En dat geeft mij hoop.
Vlaams Belang Berlaar: nooit eerder een punt gemaakt van het migratiethema
Dat weinige gematigde Berlaarnaren zich willen moeien in de debatten op straat of online, lijkt me zeer logisch als je kijkt hoe toxisch het onderwerp van het opvangcentrum is. Dat geldt al helemaal voor lokale politici en verkozenen (buiten mij gerekend dan). Het is namelijk een thema waar je jezelf niet populair mee maakt als gematigd mandataris, en bovendien zitten bijna alle partijen op een niveau wel in de regering, hetzij Vlaams, hetzij federaal. Elke verkozene is volgens de perceptie van vele kiezers "medeplichtig", hoewel het gevoel van machteloosheid sterk leeft onder lokale mandatarissen. De beslissing is boven onze hoofden genomen en zelfs niet gecommuniceerd naar de lokale afdelingen. We hebben het via de pers moeten lezen, die vaak sneller en correcter geïnformeerd zijn dan wijzelf. Dat is confronterend en ondermijnt alle legitimiteit. Dan voel je je bespeeld, omdat jij de spreekbuis bent van een politieke organisatie in een gemeente. Vele mensen naar jou kijken op zo'n moment, en dan sta je daar met je mond vol tanden omdat je gewoon geen informatie hebt.
Wie niet met de mond vol tanden staat, zijn de raadsleden van Vlaams Belang Berlaar. Plots voert de lokale afdeling een nationaal-gecoördineerde campagne met holle slogans en onwaarheden, zoals Vlaams Belang dat zonder gêne kan doen, dat weten we. Best hypocriet en ongeloofwaardig als je het mij vraagt, want fractieleider Dirk Aras, intussen al tientallen jaren een vaste waarde in de gemeenteraad, heeft op de raad nooit eerder de woorden "vluchteling", "migrant" en "asielcrisis" in de mond genomen. Plots moet hij een act opvoeren op de georkestreerde betoging van de Voorpost voor pers en publiek. Maar op de gemeenteraad, dat lukt of kan niet.
Dat kersvers collega-raadslid Werner Van den Broeck wel meteen op de barricades staat verbaast immers niet; hij beheert al jaren de Facebookpagina van Vlaams Belang en reproduceert de meest degoutante posts online, maar zonder enige relevantie in Berlaar. Daar knijp ik een oogje voor dicht; hij heeft nog veel te leren over het statuut van gemeenteraadslid en de spelregels van lokale politiek. Meneer Aras eigenlijk ook, hoewel ik dacht dat hij ze wel kende. Hij verdween tijdens de gehele zomerreces plots van de kaart en stuurde zijn kat naar de gemeentelijke infosessie en bijeenkomsten over de komst van het opvangcentrum. Tijdens die infossesies wel gewoon verder propageren op sociale media, dat kan die partij natuurlijk wel. Over politieke maturiteit gesproken. En het zal er niet beter op worden, geloof me.
Afwezigheid van lokale politici in het debat
Dat brengt mij naadloos tot de rol van de politieke bestuurders in Berlaar, het college van burgemeester en schepenen. Waar zitten zij op dit moment? Ik mis politiek leiderschap in onze gemeente. Van onze burgemeester. Dat vele lokale politici op dit moment sociale media actief weren, daar heb ik wel begrip voor. Dat onze burgemeester Walter Horemans dit doorheen de legislatuur regelmatig deed bij moeilijke dossiers, dat begrijp ik ook. Maar ik zou het anders doen in zijn positie. Communicatie - hoe onpopulair ook - is de sleutel om jezelf door zulke dossiers te loodsen, hoeveel tijd en energie dat ook vraagt.
De geheime ingrediënten? Openheid, transparantie en pro-activiteit. Jezelf niet weren uit het debat, maar jezelf er los in gooien (en niet zagen over de schrammen en blauwe plekken, zoals ik wel eens durf te doen). Als ik burgemeester was, zou ik een wekelijkse update delen over alles wat er achter de schermen van het opvangcentrum heeft plaatsgevonden en welke incidenten er in de buurt gelinkt zijn met het opvangcentrum. In eigen naam, niet in de naam van de gemeente. Onverbloemd en ongecensureerd. Geen enkele gebeurtenis met de mantel der liefde bedekken. Gewoon harde feiten delen. Daarmee kan je de onwaarheden, leugens en speculaties die circuleren op sociale media meteen de kop indrukken. Onverbloemde, ongefilterde en betrouwbare informatie, dat is waar we naar snakken. Die info kunnen we nergens vinden op dit moment, niet als buurtbewoner, niet als Berlaarnaar en niet als gemeenteraadslid. Enkel de organisatie van het opvangcentrum, de politie en de burgemeester hebben toegang tot alles wat er gebeurt. Alle inbraken, vechtpartijen en andere negatieve gebeurtenissen worden nu al ten onrechte gelinkt aan de komst van het opvangcentrum. Dat voedt alleen maar de angst die nu al leeft onder Berlaarnaren.
Stille meerderheid, laat van u horen!
Dat buurtbewoners en Berlaarnaren bezorgdheden hebben, daar heb ik alle begrip voor. Ook voor de angsten die leven voor het onbekende karakter van de beslissing waar we geen impact op hebben. Niemand kan die beslissing terugdraaien.
Wat we wél kunnen doen, is er proberen het beste van te maken. Zal dat gemakkelijk zijn? Nee. Zullen er botsingen en conflicten komen? Ongetwijfeld. Zal er overlast zijn? Ja. Daar moeten we onze ogen niet voor sluiten. Maar extra weerstand bieden helpt niet, integendeel. Jezelf kritisch maar constructief opstellen, dat is onze plicht als burger.
Hoewel ik me tot nu toe enkel gefocust heb op de negatieve aard van de discussies, wil ik bijzonder graag de positieve bijdragen ook in de schijnwerpers zetten. Ja, ik geloof in een stille meerderheid. Er komt een tegenbeweging op gang. Steeds meer vrijwilligers melden zich aan bij het Rode Kruis om hulp te bieden bij de organisatie van het opvangcentrum. Steeds meer mensen durven initiatieven nemen om spullen in te zamelen voor vluchtelingen, maar worden door de extreemrechtse pestkoppen vaak onderdrukt. Daar moeten tegen ingaan: laten we massaal niet tolerant zijn voor het intolerante. Zij die oproepen tot haat en geweld, stellen niet enkel strafbare feiten waar consequent een klacht tegen ingediend moet worden, maar zij zouden ook door ons allemaal op hun plek gezet moeten worden.
Als je dit leest en je hebt jezelf nog niet (durven) laten horen op sociale media: gewoon doen. Ik sta je, net zoals velen, bij. Je staat er niet alleen voor, integendeel. Alleen op deze manier laten we zien dat niet iedereen overmeesterd is door extreemrechtse propaganda.
Ben je bezorgd? Dat is oké. Ook ik ben bezorgd. We zijn allemaal mens. Ik wil jou graag een hart onder de riem steken, net zoals de persoon van het persoonlijke bericht in het begin gedaan heeft. Laten we massaal onze bezorgdheid omzetten in een positief engagement om ons prachtige Berlaar mooi te maken. We laten ons niet onderdrukken.
